(…) Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, znane jako nieswoiste zapalenie jelit jest przewlekłym stanem zapalnym przewodu pokarmowego. Etiologia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego pozostaje nadal w znacznym stopniu nieznana. Wiadomo jednak, że do wystąpienia choroby przyczynia się kombinacja
różnych czynników – genetycznych, immunologicznych oraz środowiskowych. (…) Udowodniony wpływ mają również czynniki środowiskowe, takie jak status społeczny, karmienie piersią przez kobiety, wysoko rozwinięta gospodarka kraju zamieszkania chorego, stan psychiczny pacjenta, nieprawidłowa flora bakteryjna jelita grubego, przebyta appendektomia oraz palenie tytoniu ograniczające objawy choroby [2].
Nieprzestrzeganie zasad leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest częstą przeszkodą w skutecznej terapii choroby. Tylko 40–60% pacjentów
nowo zdiagnozowanych oraz chorujących od dawna stosuje się do zaleceń lekarza [3]. Częstość występowania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego na świecie wzrasta. U 25–30% pacjentów w zaawansowanym stadium choroby leczenie wymaga zabiegów chirurgicznych. (…)
W ostatnich latach u pacjentów podjęto próby stosowania leków ziołowych, które okazały się skuteczne. W tym artykule omówimy najważniejsze z nich. (…)
Aloes (Aloe vera)
Aloes to tropikalna roślina stosowana w medycynie tradycyjnej i kosmetologii oraz przemyśle spożywczym na całym świecie. Jako środek leczniczy wykorzystywany jest śluzowaty wyciąg z miąższu liści Aloesu Zwyczajnego. Zawiera on wiele substancji fitochemicznych, takich jak mannany, glikozydy, antrony, antrachinony oraz lektyny. Ekstrakt ten wykazuje działanie przeciwzapalne i z tego powodu jest używany przez niektórych lekarzy do leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, będąc jednym z najpowszechniej wykorzystywanych leków ziołowych w tej chorobie. Dokładne mechanizmy działania aloesu nie są do końca jasne, wykazano jednak, że może on hamować wydzielanie prostaglandyny E2 i interleukiny IL-8, co mogłoby sugerować jego udział w modulacji odpowiedzi immunologicznej przeciwbakteryjnej i przeciwzapalnej. Przeprowadzono badanie skuteczności i bezpieczeństwa stosowania żelu Aloe Vera w leczeniu
łagodnej i umiarkowanej postaci choroby. Wynik badania był dobry i wykazał znaczną poprawę jakości życia u tych pacjentów [6].
Kadzidłowiec indyjski (Boswellia serrata)
Kadzidłowiec indyjski to ajuwerdyjskie zioło, które jest tradycyjnie stosowane w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Roślina wytwarza żywicę, która z kolei tworzy tzw. „olibanum” wykorzystywany w kadzidłach oraz kwas bosweliowy, który ma największe znaczenie w farmakologicznym działaniu preparatów ziołowych. Badania in vitro wykazały, że może on selektywnie hamować 5-lipooksygenazę z efektem przeciwzapalnym i przeciwreumatycznym [7]. Stwierdzono również, że Boswellia serrata hamuje bezpośrednio perystaltykę jelit poprzez bezpośredni wpływ na kanały wapniowe. Wykazano również, że roślina zmniejsza
chemicznie indukowany obrzęk i stan zapalny u gryzoni. Inne badania wykazały właściwości cytotoksyczne preparatu kadzidłowca wobec komórek nowotworowych [8].
Lukrecja (Licorice)
Lukrecja otrzymywana jest z korzenia rośliny i ma szerokie zastosowanie medyczne. Posiada właściwości modulowania odpowiedzi układu immunologicznego,
które mają duże znaczenie w patogenezie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Substancja otrzymywana z lukrecji i wykazująca aktywność biologiczną w tej chorobie to gliceryzynian amonu. Udowodniono, że może hamować stan zapalny błony śluzowej jelita cienkiego u szczurów oraz zmniejszać ekspresję czynników NF-κB, TNF-α, i ICAM-1 [9].
Kurkumina (Curcumin)
Kurkumina to związek otrzymywany z kurkumy poprzez ekstrakcję kłączy, który wykazuje działanie przeciwzapalne. Kurkumina hamuje cyklooksygenazę
2 (COX-2), która ma kluczowe znaczenie w rozwoju stanu zapalnego i jest związana z patogenezą wielu nowotworów. Hamowanie jest realizowane przez obniżenie aktywności czynnika NF-κB, wymaganego do aktywacji COX-2. Stwierdzono, że kurkumina stymuluje również produkcję żółci, co ułatwia trawienie i wchłanianie tłuszczów, zmniejsza wydzielanie kwasu żołądkowego i chroni przed zapaleniem żołądka lub jelit oraz owrzodzeniami spowodowanymi niektórymi lekami, stresem lub alkoholem. Kurkumina wiąże się również bezpośrednio z reduktazą tioredoksyny, co nieodwracalnie zmienia jej właściwości z przeciwutleniających na silnie utleniające. Jest ona dobrze tolerowana i nie wywołuje poważnych skutków ubocznych [10].
Bromelaina
Bromelaina znajduje się w świeżych owocach i młodych łodygach ananasa. Ma działanie przeciwzapalne, wspomaga trawienie i ma działanie antykoagulacyjne.
Jest użyteczna w leczeniu kontuzji, obrzęków, zapaleniu zatok i stawów. Badania efektów działania bromeliny w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego sugerują, że substancja ta może złagodzić stan zapalny związany z chorobą. Głównym mechanizmem działania bromeliny jest jej aktywność proteolityczna. Powoduje ona zmniejszenie liczby receptorów na powierzchni komórek, które są związane z migracją leukocytów i indukcją mediatorów prozapalnych. W badaniu klinicznym z bromeliną w leczeniu łagodnego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego odnotowano zarówno istotną poprawę kliniczną, jak i endoskopową [11].
Błonnik naturalny (Psyllium)
Psyllium, czyli błonnik naturalny, pochodzi z niewielkiej rośliny z charakterystycznymi kwiatami, nazywanej Babką jajowatą. Jest ona klasyfikowana jako błonnik śluzowaty, ze względu na swoje właściwości żelujące w wodzie. Soki pochodzące z jej liści mają właściwości lecznicze. Babka jajowata bardzo długo stosowana była jako środek przeczyszczający, ponieważ wiąże wodę przechodząc przez przewód pokarmowy. Błonnik w jelicie grubym przyczynia się do zatrzymywania wody, co skutecznie zwiększa wilgotność i masę kału [12]. Psyllium ma również działanie hipolipemizujące, chociaż mechanizm ten nie jest do końca wyjaśniony.
Badania na zwierzętach wykazały, że zwiększa działanie 7α-hydroksylazy cholesterolowej ograniczając biosyntezę kwasów żółciowych. Roślina ta działa również przeciwzapalnie oraz antyoksydacyjnie poprzez hamowanie kinazy białkowej C. W przeprowadzonych badaniach klinicznych u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, którzy przyjmowali 20 g nasion Psyllium dwa razy dziennie z wodą, obserwowano redukcję objawów takich jak np. krwawienie. Stwierdzono również dłuższy czas remisji choroby w porównaniu do grupy leczonej mesalazyną [13].
Wiąz czerwony (Ulmus rubra)
Preparaty lecznicze wykonuje się również ze sproszkowanej kory wiązu czerwonego. Od dawna wykorzystywana jest ona przez rdzennych Amerykanów w leczeniu kaszlu, biegunki i innych dolegliwości przewodu pokarmowego, co może być pomocne w leczeniu niektórych dolegliwości wrzodziejącego zapalenia jelit. Ostatnio Ulmus rubra zaczęto badać pod kątem leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Udowodnione w badaniu klinicznym działanie antyoksydacyjne
nie dostarczyło wystarczająco przekonujących dowodów, aby uzasadnić powszechne korzystanie z wiązu czerwonego w leczeniu tej jednostki chorobowej [14].
Źródło:
Kamila Tarka, Maurycy Żamojcin, Michał Lewiński – Katedra i Zakład Fizjologii Pomorski Uniwersytet Medyczny
Adres do korespondencji: Katedra i Zakład Fizjologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Al. Powstańców Wielkopolskich 72; 7-111 Szczecin,
e-mail: pawand@poczta.onet.pl
Źródła naukowe:
- Bamias G., Nyce M.R., De La Rue S.A., Cominelli F.: New concepts in the pathophysiology of inflammatory bowel disease. Ann Intern Med. 2005, 143: 895–904.
- Cerveny P., Bortlik M., Kubena A., Vlcek J., Lakatos P.L., Lukas M.: Nonadherence in inflammatory bowel disease: results of factor analysis. Inflamm Bowel Dis. 2007, 13: 1244–1249.
- Yadav P.K., Liu Z.: Current strategies for the treatment of ulcerative colitis. Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2009, 3: 65–372.
- D’Inca R., Garribba A.T., Vettorato M.G., Martin A., Martines D., Di Leo V., et al.: Use of alternative and complementary therapies by inflammatory bowel disease patients in an Italian tertiary referral centre. Dig Liver Dis. 2007, 39: 524–529.
- Langmead L., Rampton D.S.: Complementary and alternative therapies for inflammatory bowel disease. Aliment Pharmacol Ther. 2006, 23: 341–349.
- Langmead L., Makins R.J., Rampton D.S.: Anti-inflammatory effects of aloe vera gel in human colorectal mucosa in vitro. Aliment Pharmacol Ther. 2004, 19: 521–527.
- Dahmen U., Gu Y.L., Dirsch O., Fan L.M., Li J., Shen K., et al.: Boswellic acid, a potent antiinflammatory drug, inhibits rejection to the same extent as high dose steroids. Transplant Proc. 2001, 33: 539–541.
- Frank M.B., Yang Q., Osban J., Azzarello J.T., Saban M.R., Saban R. et al.: Frankincense oil derived from Boswellia carteri induces tumor cell specific cytotoxicity. BMC Complement Altern Med. 2009, 9: 6.
- Yuan H., Ji W.S., Wu K.X., Jiao J.X., Sun L.H., Feng Y.T.: Anti-inflammatory effects of Diammonium Glycyrrhizinate in a rat model of ulcerative colitis. World J Gastroenterol. 2006, 12: 4578–4581.
- Goel A., Kunnumakkara A.B., Aggarwal B.B.: Curcumin as “curecumin”: from kitchen to clinic. Biochem Pharmacol. 2008, 75: 787-809.
- Kane S., Goldberg M.J.: Use of bromelain for mild ulcerative colitis. Ann Intern Med. 2000, 132: 680.
- Shale M.J., Riley S.A.: Studies of compliance with delayed-release mesalazine therapy in patients with inflammatory bowel disease. Aliment Pharmacol Ther. 2003, 18: 191–198.
- Fernández-Bañares F., Hinojosa J., Sánchez-Lombraña J.L., Navarro E., Martínez-Salmerón J.F., García-Pugés A. et al.: Randomized clinical trial of Plantago ovata seeds (dietary fiber) as compared with mesalamine in maintaining remission in ulcerative colitis. Spanish Group for the Study of Crohn’s Disease and Ulcerative Colitis (GETECCU)Am J Gastroenterol. 1999, 94: 427–433.
- Langmead L., Dawson C., Hawkins C., Banna N., Loo S., Rampton D.S.: Antioxidant effects of herbal therapies used by patients with inflammatory bowel disease: An in vitro study. Aliment Pharmacol Ther. 2002, 16: 197–205.
